وقتی که وبسایت ها و برنامه های وب به درستی طراحی و کدنویسی بشن، کسانی که دارای مشکلات جسمی هستن هم میتونن از اونها به راحتی استفاده کنن و اگه غیر از این باشه، برای چنین افرادی استفاده از سایت ها غیرممکن و یا خیلی مشکل میشه. پس در واقع اینجاست که اهمیت Web Accessibility مشخص میشه.
برای طراحی وب طوری که دسترسی پذیری بالایی داشته باشه باید از یه سری استانداردهای وب بین المللی که ملزومات این نوع طراحی رو فراهم میکنه، استفاده کرد.
پس، از این به بعد باید از دستورکاری استفاده کنین که دسترسی همه افراد، بدون توجه به معلولیت و ناتوانی، به سایت های اینترنتی ممکن بشه. در حقیقت وبسایت ها باید جوری طراحی بشن که بدون توجه به نوع دستگاه، زبان، منطقه جغرافیایی، مشکلات جسمی و غیره در دسترس مردم قرار بگیرن و برای حل مشکلاتشون بهشون کمک کنن. Web Accessibility همون چیزیه که ما برای راحتی کار معلولین و افرادی که ناتوانی جسمی دارن باید بهش توجه کنیم و با استفاده از اون موانع و محدودیت‌های موجود رو از بین ببریم.
اگه می‌خواین یه سایت بزرگ و باکیفیت داشته باشین که سئو خوبی هم داشته باشه، قابلیت دسترسی وبسایت یکی از مهمترین نکاتی هست که باید بهش توجه داشته باشین!
Web Accessibility چیست؟
دسترسی پذیری سایت یعنی ابزارها، سایت ها و تکنولوژی طوری طراحی بشه که افراد معلول و ناتوان بتونن بدون هیچ مشکل و یا محدودیتی از اونها استفاده کنن، به عبارتی یعنی:
- افراد معلول خیلی راحت با وبسایت ارتباط برقرار کنن، متوجه آپشن‌های اون بشن و در سایت ناوبری داشته باشن.
- با سایت همکاری و مشارکت کنن.
Web Accessibility یعنی رفع مشکلات دسترسی برای افرادی که ناتوانایی‌های زیر رو دارن:
- شنوایی
- شناختی
- عصبی
- جسمی
- گفتاری
- دیداری
البته این نوع طراحی برای افرادی که چنین مشکلاتی ندارن هم یه سری مزایا داره، مثل:
- همه مردم میتونن از تلفن‌های همراه، ساعت‌ها و تلویزیون‌های هوشمند و وسایل دیگه‌ای که صفحه نمایش خیلی کوچیک و ورودی‌های مختلفی داره استفاده کنن.
- افراد مسن به دلیل کاهش توانایی‌هاشون باز هم میتونن از تکنولوژی استفاده کنن.
- افراد دارای معلولیت موقت، مثل شکستن دست یا انگشت، مشکلی برای استفاده از سایت ها و انواع تکنولوژی نخواهند داشت.
- افرادی که محدودیت‌های موقعیتی دارن، مثل کسانی که نمی‌تونن تو یه محیط باز به یه ویس یا آهنگی گوش بدن، کارشون راحت شده.
- مردمی که اینترنت کشورشون سرعت کمی داره یا اونهایی که پهنای باند محدود و گرون دارن هم راحت‌تر میتونن از تکنولوژی استفاده کنن.
پس Web Accessibility یکی از مهمترین مواردی است که همه افراد حتی اونهایی که معلولیت ندارن هم برای رهایی از محدودیت‌ها و گذشتن از موانع بهش احتیاج دارن.
اهمیت همه جانبه Web Accessibility
همونطور که همه ما میدونیم، وبسایت ها نقش خیلی مهمی در بیشتر جنبه‌های زندگی ما دارن؛ آموزش، اشتغال، دولت، سیاست، مراقبت‌های بهداشتی، تفریح و غیره جز این جنبه‌ها به حساب میان. پس برای همینه که انقدر میگیم دسترسی پذیری سایت یه امر ضروریه. همه افراد برای استفاده از تکنولوژی حق برابری دارن و این وظیفه شماست که این حق رو رعایت کنین.
خوبه که بدونین، دسترسی به تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات از جمله وب، به عنوان یکی از حقوق اساسی بشر در کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت سازمان ملل (CRPD UN) تعریف شده.
وب امکان دسترسی بی‌سابقه‌ای به اطلاعات و تعامل اطلاعاتی رو برای خیلی از معلولین فراهم میکنه. یعنی ما از طریق وب می‌تونیم موانعی که در رسانه‌های چاپی، صوتی و تصویری وجود داره رفع و رجوع کنیم و یه فرصت استفاده راحت و دسترسی به منابع مهم اطلاعاتی رو برای افراد ناتوان فراهم کنیم.
دسترسی پذیری سایت از افراد دارای معلولیت و افراد دیگه‌ای مثل موارد زیر حمایت میکنه:
- افراد مسن
- مردم مناطق روستایی
- مردم کشورهای درحال توسعه
البته که غیر از این موارد، قابلیت دسترسی وبسایت در جنبه تجاری زندگی هم تاثیر خیلی زیادی گذاشته و یاعث بالا بردن سطح رضایت و ارتقای تجربه کاربر به ویژه تو شرایط خاص و در دستگاه‌های مختلف شده.
Web Accessibility میتونه باعث ارتقای برند کسب و کار و هدایت نوآوری‌ها بشه و در نتیجه بازار شما رو گسترش بده.
طراحی سایت با قابلیت دسترسی بالا
قابلیت دسترسی وبسایت به چندتا مؤلفه مهم که هماهنگ با هم کار میکنن بستگی داره. این مؤلفه‌ها عبارتند از: تکنولوژی‌های وب، مرورگرهای وب، ابزارهای تألیف و وبسایت ها.
W3C ابتکار دسترسی پذیری سایت یا WAI مشخصات فنی، دستورالعمل‌ها، تکنیک‌ها و منابع پشتیبانی رو توسعه میده که راه حل‌هایی برای Accessibility توصیف میکنه. اینهایی که الان گفتم یه سری معیار بین المللی برای Web Accessibility محسوب میشن. مثلاً WCAG 2.0 یه استاندارد ISO است: ISO/IEC 40500.
قابلیت دسترسی وبسایت شما
بسیاری از جنبه‌های دسترسی پذیری قابل فهم و اجرا هستن و یه سری از اونها خیلی پیچیده هستن و دانش زیادی میطلبن. البته کارآمدی و جواب دادن قابلیت دسترسی وبسایت رو میشه از همون اول کار ارزیابی کرد، اینطوری دیگه لازم نیست به عقب برگردین یا مجدداً کاری رو تکرار کنین!
استانداردهای دسترسی پذیری سایت
دسترسی پذیری سایت به چندتا مؤلفه مهم بستگی داره که بعضی از اونها عبارتند از:
- محتوای وب: به هر قسمت از یه وبسایت اعم از متن، تصویر، فرم‌ها و فایل‌های چند رسانه‌ای و همچنین هر کد نشانه گذاری، اسکریپت، برنامه و مواردی از این دسته محتوای وب گفته میشه.
- مرورگر: نرم افزاری که افراد برای دسترسی به محتوای وب از اون استفاده میکنن، از جمله مرورگرهای گرافیکی دسکتاپ، مرورگرهای صوتی، مرورگرهای تلفن همراه، پخش کننده‌های چند رسانه‌ای، افزونه‌ها و برخی از تکنولوژی‌های دستیار (سیری و غیره).
- ابزارهای تولید محتوا: نرم افزار یا خدماتی که مردم برای تولید محتوای وب استفاده میکنن و شامل ویرایشگرهای کد، ابزار تبدیل اسناد، سیستم‌های مدیریت محتوا، وبلاگ‌ها، اسکریپت های پایگاه داده و سایر ابزارها است.
نکاتی برای طراحی سایت با قابلیت دسترسی
- تولید عناوین منحصربفرد و پر محتوا
- استفاده از تیترها برای انتقال مفهوم و ساختار متن
- استفاده از متن‌‌های لینکی معنادار و هوشمند
- نوشتن مشخصات پرمحتوا یا ALT برای عکس‌ها
- نوشتن کپشن و زیرنویس برای فایل‌های چند رسانه‌ای
- تهیه یه سری دستورالعمل ساده
- تولید محتوای مختصر و مفید
اصول طراحی سایت دسترسی پذیر
برای طراحی یه سایت قابل دسترس چهارتا اصل مهم وجود داره که به POUR معروفن. POUR مخفف کلمات زیر است:
- P: Perceivable یا قابل درک بودن
- O: Operable یا قابل اجرا بودن
- U: Understandable یا معقول بودن
- R: Robust یا قوی بودن
قابل درک – Perceivable
قابل درک بودن به این معنیه که کاربر میتونه با استفاده از حواس خودش، عناصر و روابط رو شناسایی کنه. برای خیلی از کاربران، این به معنیه درک یه سیستم از نظر بصری است، در حالی که برای سایرین، قابل درک بودن ممکنه از نظر صوتی یا لمسی باشه. از طرف دیگه تکنولوژی‌های جدید و نوظهور ممکنه شامل نشانه‌های حسی برای بو و طعم باشن.
در کل استفاده از حواس همون چیزیه که ما از اون به عنوان قابل درک بودن در Web Accessibility در نظر میگیریم.
قابل اجرا – Operable
کارآیی به این معنیه که یه کاربر میتونه با موفقیت از دکمه‌ها، پیمایش و سایر عناصر تعاملی لازم در وب یا برنامه شما استفاده کنه. برای خیلی از کاربران این امر یعنی شناسایی یه دکمه به صورت بصری و بعد کلیک کردن روی اون، برای یه کاربر دیگه یعنی استفاده از صفحه کلید یا دستورات صوتی برای شناسایی کردن یه رابط یا کنترل یه برنامه.
معقول بودن – Understandable
تکنولوژی معقول در فرمت و ارائه محتوا منسجم بوده و در طراحی و استفاده از قالب‌ها هم قابل پیش‌بینی است. یه تکنولوژی معقول، مختصر و چند حالته (شامل انواع محتوای متنی، صوتی، تصویری و غیره میشه) است و با صدا و لحن مخاطب متناسب است.
کابران باید بتونن محتوا رو درک کنن و نحوه استفاده از اون رابط رو یاد بگیرن و به یاد بسپرن!
قوی بودن – Robust
استحکام IT با استانداردها سازگار است و طوری طراحی شده که تو همه تکنولوژی‌ها جواب بده و درست کار کنه. کاربر باید بتونه فناوری مورد استفاده خودش رو برای تعامل با وبسایت ها، اسناد آنلاین، فایل‌های چند رسانه‌ای و سایر قالب‌های اطلاعاتی انتخاب کنه.
ارزیابی Web Accessibility
هنگام ساخت یا طراحی مجدد یه سایت، بهتره قابلیت دسترسی رو همون اول کار ارزیابی کنین تا اگه مشکلی هم وجود داره، زودتر شناسایی و حل بشه (حل کردن مشکلات دسترسی پذیری تو اوایل کار خیلی راحت‌تره). مراحل ساده‌ای مثل تغییر تنظیمات در یه مرورگر میتونه به شما در ارزیابی برخی از جنبه‌های قابلیت دسترسی کمک کنه. ارزیابی جامع برای تعیین این که آیا یه سایت از کلیه دستورالعمل‌های Accessibility برخوردار است یا نه کار سختیه و تلاش زیادی لازم داره.
درسته که یه سری ابزارهایی برای ارزیابی وجود داره و به شما در ارزشیابی کمک میکنن ولی به هرحال هیچ ابزاری به تنهایی نمیتونه تعیین کنه که آیا فلان سایت مطابق دستورات و استانداردهای دسترسی پذیری طراحی شده یا نه. بلکه برای تعیین این نکات به یه ارزیابی آگاهانه انسانی نیاز داریم.
ابزارهای مهم در طراحی Web Accessibility
تو این قسمت من چندتا از ابزارهای بررسی دسترسی پذیری سایت رو برای شما مثال میزنم که میتونین با استفاده از اونها صحت انطباق سایت خودتون رو با استانداردهای Web Accessibility بررسی کنین:
- A11Y Compliance Platform by Burea of Internet Accessibility
- Accessibility Checklist by Elsevier
- Accessibility Developer Tools by Google Accessibility
- ColorTester by Alfasado Inc
- Contrast-Finder by Tanaguru
- DYNO Mapper by Indigo Design Company LLC
- WAVE by WebAIM
همچنین میتونین از AccessiBe که یه راه حلی برای رسیدن به قابلیت دسترسی وبسایت است، استفاده کنین. این ابزار از AI یا هوش مصنوعی استفاده میکنه تا سایت ها رو مطابق با همه مقررات و استانداردهای Web Accessibility بررسی و تنظیم کنه.
مزایای طراحی سایت دسترسی پذیر
قطعاً استفاده از این تکنولوژی هم مزایای انسانی و هم مزایای تجاری داره و میتونه باعث رشد و ارتقای برند یا سایت شما بشه:
برابری و بهبود نرخ مشارکت
اولین و مهمترین مزیت قابلیت دسترسی وب اینه که باعث برابری همه افراد جامعه در مشارکت و استفاده از فضای مجازی میشه. هر توسعه دهنده وب دلش می‌خواد که کاربران بدون محدودیت‌های جغرافیایی و جسمی از سایت استفاده کنن و یه تجربه فوق العاده داشته باشن.
این یه بهبود تجربه کاربری است که باعث میشه افرادی که دارای معلولیت خوانش، کم سوادی و یا ناآشنا به یه زبان خاص هستند، راحت‌تر با یه سایت یا برنامه ارتباط برقرار کنن و از مزایای اون بهره مند بشن.
بهبود سئو
مزیت دوم دسترسی پذیری سایت بهینه سازی موتورهای جستجو یا همون SEO است. تو این روش شما مطمئن میشین که محتوای تولید شده برای خزنده های گوگل و کاربران قابل خوندن هستند و شرایط خاص رو رعایت کردین. مثلاً یکی از روش‌های Web Accessibility اینه که کپشن و یا زیرنویس مناسبی برای محتوای صوتی و ویدئویی به صورتی تولید بشه که برای موتورهای جستجو قابل مشاهده باشن. این کار نه تنها به نفع کاربر است بلکه به موتورهای جستجو هم کمک میکنه تا محتوای مورد نظرشون رو بهتر و سریع‌تر پیدا کنن.
پس شما هرچی محتوای سایت خودتون رو برای مردم قابل دسترس‌تر کنین، مثل این میمونه که برای ربات‌ها و خزنده‌های گوگل هم قابل درک‌تر کردین!
این شما و این Web Accessibility
همیشه هنگام ساخت وبسایت، دسترسی پذیری سایت رو در دستورکار خودتون قرار بدین، این کار باعث میشه که شما برای همه افراد با محدودیت‌های جسمی و موقعیتی یه وبسایت مناسب با کاربرد آسون تهیه کنین.
اینطوری هم باعث میشین همه افراد به یه اندازه در استفاده از اطلاعات و فناوری شریک باشن و هم برای خودتون و برند کسب و کارتون یه تصویر خوب تو ذهن مردم میسازین و نرخ تبدیل رو افزایش میدین.
یادتون باشه وبسایت ها وسیله‌ای هستن که اطلاعات رو در اختیار همه مردم صرف نظر از نژاد، موقعیت جغرافیایی و شرایط جسمی قرار میدن و این شما هستین که باید برای تحقق این هدف دست به کار بشین و آستین بالا بزنین.
میخواستم بدونم آیا دسترسی پذیری سایت روی سئو هم تاثیری داره یا ما صرفاً از قابلیت دسترسی استفاده میکنیم تا مخاطب‌هایی که مشکل خاصی دارن کارشون راحت‌تر بشه؟